Truyện Lưu Bình – Dương Lễ
Lưu Bình – Dương Lễ là câu chuyện về tình bạn đẹp, được kể lại dựa trên một truyện thơ Nôm khuyết danh của Việt Nam, bao gồm 788 câu lục bát.
Tình bạn Lưu Bình – Dương Lễ đã khơi nguồn cảm hứng cho rất nhiều nghệ sĩ dân gian, xây dựng lên các tác phẩm tuồng, chèo và thơ ca nổi tiếng.
Ngày xưa, có hai người kết bạn với nhau rất thân, một người tên là Lưu Bình, một người tên là Dương Lễ. Dương Lễ nhà nghèo, Lưu Bình nhà giàu có bèn đưa bạn về nhà ở, ăn cùng mâm, học cùng đèn, tình bạn hết sức tương đắc.
Dương Lễ biết mình nghèo nên gắng sức chăm chỉ học tập. Lưu Bình ỷ mình có của, lười biếng học hành, mải mê ăn chơi.
Đến khoa thi, Lưu Bình thi hỏng, Dương Lễ đỗ cao, được bổ nhiệm đi làm quan. Thấy bạn cùng học được lên danh phận, còn mình thì lận đận, Lưu Bình đâm ra chán nản, chơi bời hơn trước. Chẳng bao lâu, của cải hết sạch, rồi đến kỳ tho, Lưu Bình lại vác lều chõng ra đi, nhưng lại cũng hỏng như lần trước.
Tiền gạo hết, đường về lỡ bước, Lưu Bình sực nhớ đến bạn cũ là Dương Lễ hiện đang làm quan trong vùng, bèn tìm đến hỏi thăm, nhờ bạn giúp đỡ.
Dương Lễ lẩn mặt, sai lính lầu ra hoạnh họe, dọn đãi Lưu Bình lưng cơm hẩm với đĩa cà thâm. Lưu Bình giận bạn cũ sớm thay lòng đổi dạ, tủi hổ bỏ ra về.
Dọc đường, chàng ghé lại quán trọ nghỉ chận, làm quen với thiếu phụ chủ quán tên là Châu Long đang kén chồng. Nghe Lưu Bình thì hỏng luôn hai khóa, thiếu phụ an ủi khuyên chàng đừng nản chí đèn sách, và tình nguyện lo liệu mọi nỗi để Lưu Bình có thể yên chí mà học hành.
Lưu Bình cảm động nhận lời, cô công dùi mài kinh sử, trong khi người đẹp lo tần tảo nuôi mình ăn học. Trai tài gái sắc cùng sống chung dưới một mái nhà, Lưu Bình có khi không ngăn được sóng tình, muốn cùng chăn gối, song Châu Long lại nhắc đến lời giao hẹn buổi đầu, là khi nào Lưu Bình thi đỗ thì đôi bên mới thành vợ chồng.
Ngày đêm có người đẹp bên cạnh chăm nom, khuyến khích, Lưu Bình phấn khởi, ra sức học tập, cho nên ến khoa thi năm đó đã đỗ cao. Ngày vinh quy, Lưu Bình về đến nhà, lòng nao nức vì đã đăng khoa (thi đỗ) và sớm được cùng Châu Long kết tóc xe duyên. Nhưng về đến nơi thì thấy cửa đóng then cài, không thấy Châu Long đâu.
Hỏi thăm rồi cho người đi tìm kiếm khắp nơi cũng không thấy, Lưu Bình nhớ thương buồn bã, băn khoăn không hiểu sao người đẹp – ân nhân, bỗng dưng lại biến mất đúng lúc mình hiển đạt.
Một hôm, đi qua vùng Dương Lễ làm quan, Lưu Bình ghé lại để xem tình đời ra sao, để có dịp trách mắng thói bội bạc của bạn cũ ngày xưa.
Dương Lễ vui vẻ đón tiếp. Lưu Bình toan thốt lời mỉa mai, bỗng lặng lặng người đi, thấy Châu Long từ trong ra chào. Dương Lễ mới giới thiệu nàng là người thiếp thứ ba của mình.
Lưu Bình nghẹn ngào cảm động, thoáng hiểu ngay là bạn đã xử tệ để khích chí mình, rồi sai vợ lẽ thay mặt mình đi giúp đỡ cho bạn ăn học thành tài.
Lưu Bình – Dương Lễ từ đó sống với nhau càng thân thiết hơn trước.